XABI ALONSO Ở BAY ARENA: DESTINIED

Sẽ không quá nếu ta nói rằng Xabi Alonso đã thực sự vực dậy một Bayer Leverkusen rệu rã chỉ sau 6 tháng nắm quyền. Trước khi Alonso được bổ nhiệm vào vị trí HLV trưởng của đội bóng thống trị nước Đức, Die Werkself đã có một trong những khởi đầu tệ nhất trong lịch sử CLB, chỉ giành được vỏn vẹn 5 điểm sau 8 trận đầu tiên và đứng áp chót trên BXH. Thế nhưng giờ đây, họ đã leo một mạch lên vị trí thứ 8 trên BXH và chỉ còn cách nhóm dự cúp châu Âu vỏn vẹn ba điểm. Kể từ thời điểm Alonso tiếp quản chiếc ghế nóng ở sân Bay Arena, chỉ có Bayern Munich và RB Leipzig là có mức điểm số kỳ vọng(xP) cao hơn Neverkusen.

----------------------------------

Vậy, Don Xabi đã làm điều này như thế nào? Sau đây sẽ là phần mổ xẻ chi tiết về cách vận hành chiến thuật của huyền thoại 41 tuổi ở Bayer Leverkusen.

In possession:

Dù thường xuất phát với sơ đồ trên giấy là 343, Bayer Leverkusen lại áp dụng rất nhiều phương án build-up khác nhau.

Thường thấy nhất là một khối 3-2, với hai trung vệ lệch tách ra hai phía. Trung vệ giữa(Jonathan Tah) sẽ không đứng gần thủ môn, mà đẩy lên cao hơn line build-up đầu một chút, tương đồng với Varane ở MU hiện tại. Các wingback đẩy cao, giãn rộng làm outlet. Ba tiền đạo giữ vị trí gần nhau nhằm đón những tình huống bóng dài. Hai pivot giữ vị trí gần nhau, nhằm mở các passing lane hướng ra hai half-space cho cặp winger lui về nhận bóng.

Alternative(424): trung vệ lệch phải sẽ dãn rộng biên như một fullback phải tạm thời, wingback trái lui về tạo thành back 4, wingback phải(Frimpong) đẩy cao như một winger. Ở cánh đối diện, winger lệch trái Adli được treo cao, sát biên. Diaby và số 9 sẽ chọn vị trí quanh hai half-space, tạo thành một “box midfield” thời thượng.(thực sự thì nó giống hình thang hơn but anw).

Hầu hết các tình huống build-up sẽ đi qua hành lang phải, nơi có sự xuất hiện của Diaby và Frimpong - hai chân kéo bóng hạng nặng. Diaby sẽ lùi xuống để tạo các tam giác phối hợp với pivot gần bóng + fullback(thực ra là trung vệ) lệch phải + Frimpong(outlet bám biên). Gọi Diaby là một tiền vệ thứ ba của Leverkusen cũng không phải là không có lý. Những pha phối hợp theo mô hình third-man run ở bên hành lang này diễn ra hết sức gọn gàng và nhịp nhàng. Ở phía cánh còn lại cũng tương tự - lấy ví dụ bên đó luôn nhé.

Tuy nhiên, trong trận thắng trước Bayern Munich, Xabi Alonso lại chọn một phương án build-up hơi khác trước khối đội hình 532 khi pressing với ý đồ bắt 1-1 ở tuyến giữa của Bayern Munich. Dù trên giấy sử dụng sơ đồ 433, nhưng khi vào trận, tiền vệ trụ Andrich sẽ lùi xuống giữa hai trung vệ như một half-back, để tạo thành back 3 overload front 2 của đội khách, nhưng các pattern thì vẫn được giữ nguyên. Điều này phần nào thể hiện được khả năng quan sát tỉ mỉ và thích nghi với những đối thủ khác nhau của Alonso(Mourinho!), cũng như khả năng huấn luyện cầu thủ đủ nhuần nhuyễn để họ có thể thích ứng với nhiều cách set-up khác nhau, cũng như tự ứng biến với các tình huống trên sân.

Nhưng nếu bạn kỳ vọng ở Alonso một lối chơi nặng kiểm soát bóng theo kiểu Tây Ban Nha, thì well, bạn sẽ phải thất vọng đấy. Leverkusen không quá đặt nặng việc build-up từ tuyến dưới - mà ngược lại, chơi bóng dài rất nhiều. Họ là một trong top 5 đội có chỉ số GK progression thấp nhất Bundesliga, theo markstats. Lukas Hredecky không ngại tung ra những tình huống phất dài nhắm tới vị trí của số 9, và khi đó, hai winger và cặp pivot sẽ chủ động giữ vị trí gần nhau nhằm chuẩn bị cho một tình huống tranh chấp bóng hai. Sự cơ động của hai tiền vệ giúp Bayer Leverkusen tranh bóng hai cực kì hiệu quả. Đây thực ra là một điều dễ hiểu, vì dù gì Alonso cũng mới chỉ được bổ nhiệm hồi đầu tháng 10. Bất kỳ bài vở chiến thuật nào cũng cần phải được xây dựng dần dần - hãy cứ nhìn Ten Hag ở hoặc Arteta thời kỳ đầu là hiểu.

Sau đã đưa được bóng ra khỏi 1/3 đầu sân, Leverkusen triển khai sơ đồ 325. Sử dụng wingback giữ chiều ngang và ba tiền đạo chơi gần nhau là một trong những điểm đáng chú ý nhất trong cách set-up chiến thuật của Alonso ở Real Sociedad B, và cựu tiền vệ Real Madrid đang tiếp tục áp dụng nó ở Bay Arena. Nó giúp Leverkusen ăn bóng hai hiệu quả hơn, tạo điều kiện cho những pha phối hợp ngắn ít chạm, và cũng hỗ trợ rất tốt cho khâu counterpressing. Bộ ba này được phép hoán đổi vị trí một cách rất linh hoạt, với hạt nhân chính là Diaby, tuy nhiên, nó chưa có đủ sự biến ảo cần thiết để thực sự gây rắc rối cho các hậu vệ theo kèm. Ở Bundesliga, nơi các đội bóng có lối tiếp cận nhìn chung là khá cởi mở thì vấn đề này chưa thực sự bộc lộ ra, nhưng trước các khối low block thì lại là một câu chuyện khác. Khả năng tấn công chiều sâu cũng chưa thực sự ấn tượng. Bayer Leverkusen vẫn tấn công dựa khá nhiều vào những tình huống phản công/ chuyển trạng thái nhanh từ khâu build-up với những tình huống đập nhả ít chạm và khả năng đột phá cá nhân của bộ đôi Frimpong - Diaby hơn là những tình huống chủ động dàn xếp.

325 của Leverkusen

Một mảng miếng khác trong tấn công của Leverkusen là những đường chuyền theo mô típ “ABAC” (mình nhớ nó có tên gọi tử tế hsy cơ mà quên r): pivot -> winger -> trả lại pivot -> chọc khe cho wingback chạy đâm sâu.

Khối rest-defense 3-2 của Leverkusen được tổ chức rất tốt, cự ly hết sức chặt chẽ và chắc chắn. Khâu counterpress cũng tương tự, nhờ một hàng công cơ động, giàu năng lượng và ba tiền đạo chơi gần nhau - như đã chỉ ra ở trên.

Out of possession

Khi triển khai pressing, cả hai winger của Bayer Leverkusen đều sẽ bó vào nhằm chắn các passing lanes hướng vào trung lộ và gây áp lực lên trung vệ cùng cánh. Số 9 chú ý đặt cover shadow với pivot đối phương. Mục đích là hướng những pha build-up ra hai hành lang cánh và đặt trap ở đó. Một khi bóng được đẩy ra biên, cặp wingback của Leverkusen sẽ lao lên một cách cực kì aggressive để gây áp lực một vào wingback/fullback cùng cánh bên phía đối phương.

Đội bóng của Alonso làm điều này với một sự đồng bộ và chủ động đáng kinh ngạc, căn thời gian gây áp lực rất khớp, tới mức đối phương gần như không thể tìm được nổi một free man nào, như trong tình huống trên hình đây: Demirbay đổi người kèm Kimmich cho Wirtz và di chuyển ra theo Goretzka đang có ý định di chuyển lại nhận bóng.

Thậm chí, ngay cả khi đối phương thực hiện một tình huống luân chuyển nhanh sang cánh còn lại,

wingback trái của Leverkusen cũng đã ở tư thế sẵn sàng để lao lên gây sức ép ngay lập tức.

Cả hai wingback của Leverkusen đều có ý thức không gian rất ổn, biết cách curve đường chạy để cắt các phương án chuyển bóng dọc biên, và hai trung vệ lệch cũng rất chủ động dâng cao bắt người nếu cần thiết.

Một điểm mình cũng đánh giá rất cao ở khâu pressing của Leverkusen, đó là sự linh hoạt, match up được với nhiều khối build-up khác nhau, cả back 4 lẫn back 3. Đây cũng là thứ làm nên sự đáng sợ của các đội bóng được dẫn dắt bởi Thomas Tuchel. Nếu đối phương triển khai một khối build-up 4-1, hai winger sẽ gây áp lực lên các trung vệ, và số 9 linh hoạt cover shadow/kèm 1-1 pivot. Trường hợp đối phương triển khai khối 3-1, một người trong cặp double-pivot(thường là Palacios nếu đá cặp cùng Andrich, còn như ở trận thắng Bayern Munich là Demirbay) sẽ đẩy lên theo 1-1 pivot đối phương. Còn khi gặp phải một khối 4-2 như ở trận gặp Mainz 05 trên hình, Bayer Leverkusen chuyển qua press theo khối 442, theo 1-1 với toàn bộ các lựa chọn chuyền bóng ở trung tuyến của đối phương.

Tuy nhiên, cũng cần phải lưu ý là trừ các tình huống goal kick, Bayer Leverkusen thường không press quá cao. Họ thường chỉ dựng một khối mid-press, và cho phép đối phương tịnh tiến lên vài m trước khi bắt đầu gây áp lực.

Khi lui về phòng ngự theo khối, Bayer Leverkusen sử dụng một khối 523 mid-block, với hai pivot chắn trước hàng thủ, phía trước là ba tiền đạo giữ vị trí sát nhau che chắn trung lộ.

Cá nhân mình không thích cách set-up này lắm, vì nó để lộ ra quá nhiều khoảng trống ở nách của khối block, và vị trí của họ cũng rất dễ bị chi phối(ghim - kéo) bởi cách sắp xếp của đội tấn công. Hai pivot là những người duy nhất che chắn trước mặt hàng thủ, do đó vị trí của họ sẽ hết sức bị động và không thể bao quát được chiều ngang sân. Chỉ cần đối phương bố trí người ở half-space hai bên sườn của cặp tiền vệ kết hợp cùng với một tiền đạo di chuyển rộng, nó sẽ gây cho họ rất nhiều sự bối rối.

Có vô số cách để khai thác vào điểm yếu này. Ví dụ như ở phút thứ 22 trận gặp Bayern, Müller nhận bóng ở nách hàng thủ đối phương, và không một ai có thể gây áp lực vào vị trí của số 25(trung vệ ngại run in behind, wingback bị ghim bởi Cancelo).

Müller nhận bóng và đặt wingback của Leverkusen vào thế 1v2. Pivot lệch trái của Leverkusen phải bỏ vị trí ra hỗ trợ, và như thế, khối đội hình của họ bị xô lệch nghiêm trọng. Chính tình huống này đã dẫn tới bàn thua của Leverkusen ngay sau đó.

Một hình ảnh thường bắt gặp trong trận đấu với Bayern Munich: số 9 của đội khách giật về giữa hai pivot tạo thế overload 3v2, hoặc 2v1 với một trong hai pivot. Ba trung vệ bị ghim lại bởi một số 9 và một số 8 đe doạ chạy chỗ ra phía sau hàng thủ; cặp wingback của Leverkusen cũng chẳng thể bỏ vị trí để dâng lên gây áp lực khi mà Nagelsmann đã treo cao hai wingback của mình ở sát với đường biên.

Kết quả hiện rõ trên thống kê: trong trận đấu đó, Bayern Munich có tới…45 đường chuyền vào half-spaces và 28 lần đưa bóng vào zone 14 của Leverkusen.

Nếu ai đã từng đọc phần phân tích của mình về trận thua 0-5 của Real Madrid trong trận El Clasico lượt đi thì hẳn là sẽ thấy quen: đó chính là công thức để xé toạc những khối thủ 523. Để giải quyết nhược điểm này, Alonso có thể cân nhắc chuyển qua phòng ngự với một khối 442, bằng cách kéo một winger về và một wingback lên tạo thành hàng tiền vệ 4 người giăng ngang. Hincapié/Koussounou hoàn toàn đủ khả năng để đóng vai trò như một fullback khi phòng ngự.

Set piece

Cầu thủ đá phạt nghịch chân. Overload vòng 5m50 với 5 người, 1 kê thủ môn, tạt xoáy vào trong(inswinging), điểm rơi ở chính giữa vòng 5m50. Hai tiền vệ đón bóng hai ở hai góc rìa vòng cấm.

Với những quả phạt góc trái, Diaby sẽ đứng gần để có thêm một option đá phạt ngắn. Nếu đá phạt ngắn, Diaby sẽ treo một quả tạt xoáy ra ngoài(outswinging) bằng chân trái.

Cách bố trí người trong vòng cấm của Leverkusen nhìn chung là khá linh hoạt tùy theo đối thủ(2-1-2 ở rìa vòng 5m50 chẳng hạn), nhưng hướng đá và cách đá về cơ bản là như nhau. Thú thực không đủ kiên nhẫn tìm mấy ví dụ khác nữa luôn, vì Leverkusen toàn xỉu góc thôi...

Kết

Bayer Levkusen của Alonso rõ ràng chưa phải một đội bóng thực sự hoàn thiện, nhưng sau chỉ 6 tháng lên nắm quyền, những gì Alonso làm được là rất đáng ghi nhận. Đội bóng của anh được huấn luyện rất tốt, có sự ăn khớp và khả năng thích ứng rất đáng nể trong một quãng thời gian tương đối ngắn, đó là điều rất đáng khen ngợi.

Vẫn còn quá sớm để chúng ta khẳng định trước được điều gì, nhưng cho tới hiện tại, Xabi Alonso đang cho thấy được những gì người ta kỳ vọng ở một người từng là học trò của những Pep, Mourinho, Ancelotti, Benitez…Một tư duy hiện đại, nhưng cũng rất thực dụng và biết người biết ta.